Czy psy mają osobowość?

Layla

Niektórzy psycholodzy uważają, że w odniesieniu do psów można używać określenia "osobowość" dokładnie tak samo jak w odniesieniu do ludzi. Sam Gosling z Teksańskiego Uniwersytetu w Austin (wraz z kolegami) zaczynał od założenia, że żadne zwierzę, w tym także pies, nie posiada osobowości.

Zajmował się ewolucyjnym rozwojem osobowości człowieka i zdecydował, iż najlepszym punktem wyjścia będą te organizmy, które osobowości jako takiej nie posiadają, czyli zwierzęta. Uznawał jednak teorię ewolucji, co w końcu podważyło jego poglądy.

I ja, podobnie jak Gosling, musiałem rewidować swój pogląd na człowieka jako najbardziej niezwykłe stworzenie pod słońcem ze względu na typowe zachowania i zdolności, takie jak język, świadomość, emocje, a nawet umiejętności matematyczne. Wszystkie cechy, które zwiększają szanse przetrwania osobników i całych gatunków, są utrwalane i przekazywane genetycznie z pokolenia na pokolenie, a siły ewolucji sprawiają, że umiejętności te są doskonalone i stają się coraz bardziej złożone.

Osobniki należące do każdego gatunku stadnego koncentrują swoją uwagę na dwóch najważniejszych sprawach. Pierwsza to dominacja bądź sprawowanie kontroli, druga to towarzyskość, czyli umiejętność współdziałania z innymi. Dominacja związana jest z promowaniem samego siebie w grupie, tak by zdobyć jak najwięcej środków umożliwiających przetrwanie i wydanie oraz odchowanie potomstwa. Z drugiej strony umiejętność współpracy z członkami własnej grupy jest również niesłychanie istotna, ponieważ stanowi często warunek przetrwania. Dokładnie tak samo jest u psów (a i o ich dzikich kuzynach zapominać nie należy), które muszą współpracować przy trudnym zadaniu polowania na większego zwierza czy przy mającej życiowe znaczenie opiece nad młodymi. Równie ważne jest unikanie konfliktów, które mogą spowodować zranienie któregoś z członków stada i w efekcie zagrozić nawet przetrwaniu całej grupy.

Mocny, stabilny charakter i przewidywalne zachowania wszystkich członków grupy dają dużą przewagę każdej grupie społecznej. Dla grupy wybór mądrego, przebiegłego, autorytatywnie dominującego i odważnego osobnika na przywódcę ma sens, podobnie jak podporządkowanie się jego decyzjom. Równie duży sens ma zostawienie opieki nad młodymi czy powierzenie innych funkcji pomocniczych osobnikowi słabemu i lękliwemu, z którego nie ma wiele pożytku przy polowaniu. Jego bojaźliwość może okazać się cechą niezwykle istotną przy opiece nad szczeniętami, gdyż każe mu się ukryć wraz z podopiecznymi na pierwszy sygnał o niebezpieczeństwie. Wiedza o tym, że dany osobnik jest chwiejny emocjonalnie, drażliwy i agresywny, ma dla innych niebagatelne znaczenie, bo każe im unikać współplemieńca, co redukuje zagrożenie wybuchu konfliktów, powodujących obrażenia zmniejszające szanse na skuteczne polowanie. Wygląda na to, że tak wśród psów, jak i wśród ludzi posiadanie osobowości zrozumiałej dla pozostałych członków grupy jest bardzo pomocne w skutecznym funkcjonowaniu tejże społeczności.

Dowolna ewolucyjna zmiana adaptacyjna u każdego gatunku była z reguły poprzedzana prostszą jej wersją u innych. Ot, choćby taki kciuk. Znakomite narzędzie, które nam – ludziom – dało tak wspaniałe możliwości rozwoju całego świata techniki. Jest to palec przeciwstawny, co oznacza, że możemy nim dotknąć do koniuszka każdego z pozostałych palców, a to daje możliwość precyzyjnego manipulowania nawet małymi przedmiotami. Trudno byłoby nie docenić tej umiejętności, gdy przychodzi do tworzenia i używania narzędzi. Taki palec po raz pierwszy, w bardzo jeszcze niedoskonałej postaci – niezupełnie przeciwstawny – pojawił się u naszego i małp wspólnego przodka. W procesie ewolucji, kiedy niższe naczelne stały się małpami, ich kciuk się wydłużył, a u niektórych gatunków stał się nawet przeciwstawny do jednego lub dwóch palców. Bez wątpienia kciuk człowieka został poprzedzony tymi właśnie prymitywnymi, nie do końca przeciwstawnymi palcami u małp.

Podobnie możemy zaobserwować stopniowe zmiany ewolucyjne w rozwoju umiejętności latania u ptaków. Były one poprzedzone pewnymi prymitywniejszymi próbami lotu, na przykład u całej grupy latających dinozaurów, znanych jako pterodaktyle, które potrafiły szybować, choć trudno to nazwać prawdziwym lataniem. Ślizgały się w powietrzu, mając nader ograniczoną kontrolę nad lotem, niczym osoba powoli spadająca ze spadochronem. Ptasia zdolność latania to nic innego, jak bardziej złożona, zaawansowana forma szybowania. Współczesne ptaki tym różnią się od pterodaktyli, że mogą startować z dowolnego podłoża i sprawować kontrolę nad lotem.

Karol Darwin i ci wszyscy uczeni, którzy poważnie zajmowali się teorią ewolucji, uważają, że wszelkie ważne, użyteczne umiejętności wykazują pewne formy nieustannych, trwałych zmian w czasie, wraz z ewoluowaniem gatunków i przystosowaniem się do środowiska, w którym przyszło im żyć. Jeśliby zignorować oczywistość nieustannych zmian, musielibyśmy uwierzyć w to, co biolodzy nazywają "obiecującym potworem". Potwór to cudowny przypadek zajścia dziwacznej mutacji, która szczęśliwym zrządzeniem losu okazuje się bardzo pożytecznym przystosowaniem, dającym w efekcie dużo skuteczniejsze zwierzę. Innymi słowy, jest to naukowy opis "boskiej interwencji".

Wyjaśnienie opierające się na uznaniu przypadkowych, gwałtownych zmian prowadzących do powstawania szczególnych zdolności manualnych i behawioralnych tak mnie, jak i wielu innym naukowcom nie bardzo odpowiada. Ewolucja przypomina raczej wielką autostradę, którą podróżują wszystkie gatunki, a zmiany kierunku są stopniowe, bo zbyt gwałtowny zakręt byłby śmiertelnie niebezpieczny dla szybko jadących pojazdów (albo ewoluujących gatunków), gdyż z łatwością wypadłyby z drogi.

Na poziomie biologii porównanie z autostradą doskonale obrazuje powolny, nieustanny strumień zmian ze sporą liczbą podobieństw między gatunkami, zwłaszcza genetycznych.

Dla wielu ludzi może to być zaskakujące, dla niektórych nawet frustrujące, ale ostatnie badania współczesnej biochemii pokazują, iż człowiek, przynajmniej genetycznie, wcale nie jest taką unikatową, niepowtarzalną istotą, jak mu się może wydawać. Dowiedziono zatem, że dzieli on z szympansem 98% wspólnego, identycznego DNA. Podobieństwo jest tak duże, że niektórzy naukowcy zaczęli nawet coś przebąkiwać o możliwości krzyżówek miedzy tymi dwoma gatunkami, choć należy mieć nadzieję, że ze względów moralnych i etycznych tego rodzaju eksperymenty będą zabronione. Nawet zwierzęta, które wyglądem wcale nie przypominają człowieka, jak choćby nasze domowe psy, genetycznie i molekularnie wcale się od nas tak bardzo nie różnią. Jesteśmy ssakami i nasze DNA jest w mniej więcej 90% zgodne.

Skoro jesteśmy tak bliscy genetycznie innym gatunkom ssaków, to trudno sobie wyobrazić, by ewolucja wykonała jakiś nagły ilościowy i jakościowy skok w obszarze osobowości. Już Darwin zauważył, że reakcje emocjonalne, wchodzące w skład zachowań związanych z osobowością, są u ludzi i zwierząt bardzo podobne. Wydaje się pewne, iż ewolucja, pędząc strumieniem autostrady w kierunku naszej ludzkiej osobowości, wykonała po drodze kilka prób na zwierzętach społecznych, jakimi bez wątpienia są psy. Nie należy się oczywiście spodziewać, że ich osobowość będzie tak złożona i skomplikowana jak nasza. Należy raczej oczekiwać mniejszej liczby cech osobowości czy niższego stanu świadomości, co nie zmienia faktu, że śmiało możemy mówić o możliwej do zidentyfikowania i poznania osobowości u psów.

Człowiek – to nie ulega wątpliwości – różni się od zwierząt na wiele sposobów. Przywdziewa na przykład strój kąpielowy, kiedy idzie popływać. Przekłuwa sobie różne części ciała, a potem wtyka tam ozdoby, farbuje włosy, robi tatuaże, nakłada makijaże, posługuje się pieniędzmi i gotuje jedzenie. Te różnice mogą się wydawać istotne, ale w rzeczywistości niewiele mają wspólnego z naszym sukcesem ewolucyjnym czy przetrwaniem jako gatunku. Nie bardzo wiadomo, skąd się te zachowania wzięły, ale skoro nie mają dużego wpływu na przetrwanie, będziemy je raczej nazywać kulturowymi niż ewolucyjnymi.

Osobowość ma znaczenie dla przetrwania. Dla psa domowego, którego środowisko naturalne stanowi świat stworzony przez człowieka, jest to bodaj najważniejszym czynnikiem przetrwania.

Dzisiaj, dokładnie tak samo jak w przebiegu procesu udomowienia, złośliwe, nietowarzyskie i niezdolne do współpracy zwierzęta nie przetrwają w ludzkim świecie. Mogą zostać zabite dla bezpieczeństwa naszych dzieci i całej społeczności. Nie będą chronione, karmione ani dopuszczane do hodowli. W eksperymencie Bielajewa jedyną regułą, którą kierowano się w hodowli, była przyjazna, towarzyska osobowość zwierząt dopuszczanych do rozrodu. A to bardzo przypomina regułę wielkiej piątki cech. Skoro w selekcji hodowlanej u zwierząt kierujemy się cechami osobowości zbliżonymi do tych spotykanych u ludzi, to należy się spodziewać, iż u psów znajdziemy przynajmniej jedną – jeśli nie więcej – osobowościową cechę wspólną z nami. Sam Gosling i jego zespół z pewnością potwierdzą, że te podobieństwa nie ograniczają się do jednego tylko rysu.

Fragment [z:] Stanley Coren, "Dlaczego twój pies zachowuje się w ten sposób"

źrółdło: Onet.pl

Shaiya

Moim zdaniem pies oczywiście osobowość posiada, każdy inną, jedyną, niepowtarzalną. Jak ktoś, kto zna Goga mógłby w to zwątpić? Cool

mikko

Layla, to, co napisałaś, jest naprawdę intrygujące Surprised

Rzadko patrzymy na nasze zwierzaki w ten sposób, a tymczasem rzeczywiście każdy z nich jest całkowicie inny. Całkowicie się z Tobą zgadzam, myślę, że jeszcze poczytam więcej na ten temat Very Happy

kerwajow

Sądzę, że jak najbardziej mają osobowość.